|
O Powstaniu Wielkopolskim w powiecie i
okolicach ogólnie
Obecny powiat wolsztyński nosił w chwili
wybuchu Powstania Wielkopolskiego nazwę
babimojskiego, choć siedziba Landrata
(starosty) znajdowała się Wolsztynie w
budynku obecnego Starostwa. Powiat
został włączony do Prus w wyniku
drugiego rozbioru Polski w 1793 r. Od
początku trwania utraty niepodległości
społeczeństwo polskie powiatu podjęło
różne formy walki o niepodległy byt
narodowy. Potyczka w Kargowie z
wkraczającym oddziałem pruskim żołnierzy
kapitana Więckowskiego zainicjowała
walkę, którą zakończyło zwycięskie
Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 roku. Po
podjęciu przez Prusy walki z polskością,
społeczeństwo polskie zaboru pruskiego
odpowiedziało oporem który szczególnie w
Wielkopolsce przyniósł sukces, nie
dopuszczając do wynarodowienia Polaków.
W walce z germanizacją nie zabrakło
również Polaków z powiatu babimojskiego.
 |
 |
| Ratusz w Kargowie. Foto W. Warciarek |
Wóz Michała Drzymały |
Ich sytuacja była dodatkowo utrudniona
skomplikowaną strukturą narodowościową
wynikającą z kilkuwiekowej infiltracji -
Niemców na jego teren. Szacunki
wykazują, że liczba Niemców w tym
powiecie przed wybuchem Powstania
Wielkopolskiego 1918-1919r., sięgała
połowy liczby ludności. Pomimo tego w
walce narodowej, która przejawiała się w
wielorakich formach i działaniach,
Polacy w powiecie babimojskim odnosili
sukcesy, nie ustępując w nich innym
regionom Wielkopolski (z wyjątkiem walki
wyborczej, którą przegrywano z
Niemcami). Powstałe w walce z
germanizacją różnorakie organizacje
gospodarcze i kulturalne ułatwiały
przygotowania do powstania w
Wielkopolsce i powiecie. Umożliwiły one
aktywny udział społeczeństwu polskiemu
powiatu babimojskiego w działalności
politycznej i przygotowaniach
militarnych, w czasie których powiat ten
zorganizował najgęstszą sieć drużyn
powstańczych w zachodniej Wielkopolsce.
Powiat
wolsztyński obecnie
Powiat
babimojski (Kreises Bomst) w 1896 roku. Zbiory muzeum M. Rożka w
Wolsztynie
powiększ
W chwili wybuchu Powstania
Wielkopolskiego 1918-1919, w Poznaniu i
rozpoczęcia walk powstańczych,
zaktywizowane społeczeństwo polskie
powiatu przygotował się do konfrontacji
zbrojnej. Zainicjowały ją oddziały
powstańcze z sąsiednich powiatów walką o
Rakoniewice (3 stycznia1919) i
Rostarzewo (5 stycznia 1919 roku), o które walczyli
również powstańcy z miejscowego
oddziału.
 |
 |
|
Rakoniewice - rynek.
Pocz. XX wieku.
Z:
"Rakoniewice wczoraj i dziś", Edward Laskowski |
Rostarzewo - rynek i ratusz. Foto W.
Warciarek |
Następnie po odparciu
kontraktu niemieckiego skoncentrowane w
Rakoniewicach oddziały powstańcze ze
wschodniej części powiatu zdobyły
siedzibę landrata powiatu babimojskiego-
Wolsztyn (5 I 1919).
Skoncentrowane w tym mieście oddziały
powstańcze z niemal całego powiatu
babimojskiego przeprowadziły 11 I 1919
.koncentryczny atak na Kopanicę, po
zdobyciu której zajęły Babimost i
Kargowę i dokonały wypadu na Nowe
Kramsko. Jednocześnie, w wyniku działań
powstańców w południowej części powiatu
- w Przemęcie , utworzono 6 I 1919 roku
kompanię powstańczą, zatrzymano atak
niemiecki i wsparto działania powstańcze
w północnej części powiatu wschowskiego,
zajmując potem Wieleń, Mochy i Kaszczor.
W lutym oddziały niemieckie rozpoczęły
ofensywę, w wyniku której mimo zaciętego
oporu, oddziały powstańcze zostały
zmuszone do opuszczenia, po krwawych
walkach Babimostu i Kargowy.
 |
 |
| Babimost - dworzec kolejowy. Foto W.
Warciarek |
Niemiecki pociąg
pancerny biorący udział w walkach o Babimost i Kargowę.
Z: Benyskiewicz Joachim, Szczegóła Hieronim, "Powstanie Wielkopolskie nad środkową Odrą",
Zielona Góra 1998 |
Ostatnią
stoczoną bitwą na terenie powiatu babimojskiego
była bitwa w Grójcu Wielkim. Zawieszenie broni na terenie powiatu
babimojskiego nastąpiło , ostatecznie po podpisaniu porozumienia 26
marca 1919r. Jednakże porozumienie to było łamane potyczkami
nadgranicznych patroli. Społeczeństwo powiatu babimojskiego
włączyło się też aktywnie w działanie
polityczne w czasie rokowań w sprawie
przebiegu granicy i potem w okresie prac
Komisji Delimitacyjnej wyznaczającej w
terenie przebieg granicy państwowej polsko - niemieckiej na terenie
powiatu. Ostatecznie granica państwowa
pomiędzy Polską a Niemcami podzieliła
powiat pomiędzy te dwa państwa
pozostawiając po niemieckiej stronie
granicy wiele czysto polskich
miejscowości z powiatu babimojskiego.
Aliancka
Komisja Delimitacyjna.
Z: Benyskiewicz Joachim, Szczegóła Hieronim, "Powstanie Wielkopolskie nad środkową Odrą",
Zielona Góra 1998
Podsumowując można stwierdzić, że
społeczeństwo powiatu babimojskiego
wzięło aktywny udział w Powstaniu
Wielkopolskim 1918-1919. Wielu
mieszkańców tego powiatu oddało swe
życie w walkach powstańczych, wielu
zostało kalekami w wyniku odniesionych
ran. Społeczeństwo służyło walczącym
pomocą finansową, dostarczało żywności,
podwód, noclegów. Również ludność
niemiecka wspierała swoje oddziały
wojskowe biorąc udział bezpośrednio w
walkach i podobnie jak ludność polska,
dostarczając żywności, noclegów.
Przejawem aktywności tej ludności było
powstanie Republiki Świętno.
Front zachodni Powstania Wielkopolskiego
Należy podkreślić iż udział Powiatu
Babimojskiego był znaczący w Powstaniu
Wielkopolskim 1918 - 1919 r. Liczne groby
powstańcze oraz żywa pamięć
o tym wydarzeniu w naszym społeczeństwie
są tego dowodem.
Dariusz Poszwiński
|
